شرکت در هیئت‌های حل اختلاف مالی
معمولاً اختلافات مالیاتی از تبعات و عواقب تشخیص و مطالبه مالیات بوده که یا به خاطر عدم رعایت تکالیف مودیان مانند عدم رعایت آیین‌نامه تحریر دفاتر و نگهداری صورت‌حساب‌ها و یا نتیجه برآیند عملکرد ماموران مالیاتی در تشخیص می‌باشد. زمانی که تشخیص مالیات بر مبانی غیرصحیح و نادرست استوار گردد و از قرائن و شواهد محکم و قابل استناد بی‌بهره باشد، مسلماً اعتراض و نارضایتی مودی را نیز به همراه خواهد داشت.
علاوه‌بر موارد فوق از عوامل دیگری چون اشتباهات احتمالی، ضعف فرهنگ عمومی مالیاتی، میل مودیان به فرار از مالیات، عدم اطلاع از قوانین و مقررات، زمینه‌های تاریخی مالیات گریزی و … می‌توان نام برد که در افزایش تعداد اعتراضات به پرونده‌های مالیاتی بسیار موثر می‌باشد. لذا در ادامه سعی خواهد شد ابتدا به اجمال مراحل اداری حل اختلاف، هیات‌های بدوی و تجدیدنظر، شورای عالی مالیاتی، هیات موضوع ماده (251) مکرر مطرح گردیده و سپس دیوان عدالت اداری به‌عنوان مرجع حل اختلافات مالیاتی مورد مطالعه و امعان نظر قرار خواهد گرفت.
روش‌های رسیدگی به اختلافات مالیاتی
فرآیند رسیدگی به اختلافات مالیاتی در ایران طی دو مرحله مجزا و کاملاً متفاوت از یکدیگر انجام می‌گیرد که اصطلاحاً از آن‌ها به روش اداری و رسیدگی به شیوه شبه قضائی یاد می‌شود.
الف) مرحله اداری حل اختلاف
طبق مقررات ماده (238) قانون مالیات‌ها در مواردی که مودی نسبت به برگ تشخیص ابلاغ شده معترض باشد بشرط رعایت نکات قانونی در اولین گام می‌تواند جهت رفع اختلاف به اداره امور مالیاتی مراجعه و کتباً تقاضای رسیدگی مجدد نماید. رییس امور مالیاتی (ممیزکل) به موضوع رسیدگی و با توجه به اسناد و مدارک ابرازی اعلام نظر می‌نماید. بدین ترتیب که یا مندرجات برگ تشخیص را قبول ننموده و رای به تعدیل درآمد می‌دهد و یا این‌که اسناد و مدارک ارائه شده را برای تعدیل درآمد کافی ندانسته و برگ تشخیص را تایید می‌کند که در هر دو حالت، موارد مذکور در ظهر برگ تشخیص منعکس می‌گردد.
در صورتی که مودی نیز با نظرات اعلام شده موافق باشد مراتب را امضاء نموده و موضوع خاتمه می‌یابد. شایان گفتن است که قانون‌گذار تسهیلات و امتیازات خاصی را برای آن دسته از مودیانی که سعی می‌کنند با استفاده از این روش اختلافات مالیاتی خود را مرتفع نمایند، قائل شده است.
ب) مرحله رسیدگی از طریق هیات‌های حل اختلاف
در حالی که مسئول مربوطه (رییس امور مالیاتی یا ممیزکل) با مودی به توافق نرسند و همچنین در مواردی که برگ تشخیص بر اساس مقررات تبصره‌های ماده (203) و ماده (208) قانون مالیات‌ها به مودی ابلاغ گردد. (ابلاغ قانونی) پرونده مالیاتی بموجب ماده (244) قانون، جهت حل و فصل موضوع به هیات حل اختلاف مالیاتی بدوی ارجاع می‌گردد. متعاقب آن واحد مالیاتی پس از تشریفات قانونی کتباً زمان تشکیل جلسه هیات را به مودی ابلاغ می‌نماید.
در مواردی که ماموران مالیات یا مودیان نسبت به آراء صادره از سوی هیات حل اختلاف بدوی معترض باشند می‌توانند بر اساس ماده (247) قانون، ظرف بیست روز از ابلاغ رای مذکور کتباً تقاضای رسیدگی در هیات حل اختلاف تجدیدنظر را نمایند. البته مودی مکلف است نسبت به پرداخت مالیات مورد قبول خویش در مهلت تعیین شده اقدام نماید.
مرجع حل اختلاف مالیاتی دیگری که به موجب قانون مالیات‌ها، مودیان می‌توانند جهت رفع اختلافات خویش به آن مراجعه نمایند هیات موضوع ماده (216) می‌باشد. طبق نص صریح این ماده، هیات مذکور فقط به شکایات ناشی از اقدامات اجرایی رسیدگی می‌کند. در صورتی که پرونده قبل از قطعیت به اجرا گذاشته شده باشد، ضمن باطل نمودن اقدامات اجرایی، حسب نیاز وارد ماهیت نیز خواهد شد.
